در معنای کلی، به هر دارایی قابل معامله‌ای توکن (token) گفته می‌شود. در فضای اینترنت، توکن دیجیتال (digital token) نمایانگر مقدار مشخصی از منابع ارزشمند دیجیتالی است که می‌توانید در اختیار داشته باشید، به فرد یا نهادی دیگر اختصاص بدهید یا بعداً آنها را بازیابی کنید.
طی ده سال اخیر و با گسترش فناوری بلاک چین، اغلب توکن‌های دیجیتال بر مبنای بلاک چین‌های مختلف و پلتفرم‌های مبتنی بر بلاک چین ایجاد می‌شوند.
با استفاده از توکن‌های دیجیتال می‌توانید هزینه کالا، شی، یا هرگونه دارایی ارزشمند دیگری را بپردازید یا از مالکیت سهام، حق امتیاز، حق رأی، مجوز استفاده از خدماتی خاص و سایر مزایا بهره‌مند شوید.
هر توکن کاربرد مخصوصی دارد و روی بلاک چین خاصی ایجاد و ذخیره می‌شود. در ادامه به بررسی تفاوت توکن و کوین، انواع توکن‌ها و نحوه دسترسی به توکن‌ها می‌پردازیم.
تفاوت توکن و کوین
در دنیای بلاک چین، مرز باریکی در دسته‌بندی انواع دارایی‌های دیجیتال وجود دارد. به همین ترتیب، واژه‌های کوین (coin) و توکن نیز گاهی مترادف یکدیگر به کار می‌روند. با این حال، کوین را می‌توان ارز دیجیتالی مختص یک بلاک چین خاص دانست، مانند بیت کوین. درحالی‌که توکن، ارز دیجیتالی است که روی پلتفرم و بلاک چینی ازپیش‌ساخته‌شده به‌منظور مشخصی ایجاد می‌شود، مانند توکن‌های ERC-20 که روی بلاک چین اتریوم ایجاد می‌شوند.
واژه‌های ارز دیجیتال (cryptocurrency) یا ارز مجازی (virtual currency) نیز گاهی به جای توکن دیجیتال مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این همه، صرف‌نظر از واژه‌ای که برای توصیف یک دارایی دیجیتال (digital asset) به کار می‌رود، کاربرد هر دارایی مشخص‌کننده جایگاه، اهمیت و ارزش آن دارایی است.
در حالت کلی، دارایی‌های دیجیتال یا ارزشی ذاتی دارند، مانند بیت کوین و اتر، یا با استفاده از نرم‌افزاری خاص (بلاک چین) برای تحقق اهداف پروژه‌ای مشخص ایجاد می‌شوند.
انواع توکن دیجیتال
توکن‌های دیجیتال انواع مختلفی دارند و با پیشرفت فناوری‌های مختلف، خصوصاً فناوری بلاک چین، گستردگی انواع و اقسام توکن‌های موجود نیز بیشتر می‌شود.
هر توکن دیجیتال، کاربرد مخصوص به خود را دارد و روی پلتفرم مشخصی ایجاد می‌شود. بنابراین، با توجه به کاربردهای متنوع توکن‌ها، آنها را می‌توان در قالب دسته‌بندی‌های مختلفی قرار داد.
بسیاری از توکن‌ها در دسته‌بندی‌های مختلف هم‌پوشانی دارند و گاهی مرز مشخصی برای کاربرد ویژه یک توکن نمی‌توان در نظر گرفت. با این حال، در مناطق مختلف جغرافیایی، توکن‌های دیجیتال از نظر قضایی و حقوقی در قالب‌های خاصی دسته‌بندی می‌شوند تا تحت قوانین مشخصی قرار بگیرند. در این بخش به برخی از مهم‌ترین انواع توکن دیجیتال اشاره می‌کنیم:
توکن پرداختی (payment token)
توکن پرداختی در ازای خرید و دریافت کالاهای حقیقی و مجازی ارزشمند استفاده می‌شود. درواقع، آنها واسطه مبادلات و پرداخت‌های مالی بدون نیاز به واسطه یا شخص ثالث هستند و جایگزینی برای ارزهای فیات محسوب می‌شوند.
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، توکن‌های پرداختی مرز بسیار باریکی با کوین‌هایی همچون بیت کوین دارند و از یک نظر گاه می‌توان بیت کوین را نیز یک توکن پرداختی دانست.
توکن کاربردی (utility token)
توکن‌های کاربردی برای منظوری فراتر از پرداخت‌های مالی ایجاد می‌شوند. این توکن‌ها حقوق مشخصی را به کاربران اختصاص می‌دهند و به آنها اجازه می‌دهند تا برای برخورداری از خدماتی ویژه به پلتفرمی که توکن روی آن تعبیه شده، دسترسی داشته باشند.
به عبارت دیگر، توکن‌های کاربردی، سوخت اصلی کاربردها و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز روی پلتفرم‌های مبتنی بر بلاک چین هستند.
اولین و مشهورترین توکن کاربردی را می توان اتر، توکن شبکه اتریوم دانست. گرچه این توکن تاکنون بیشتر برای انجام پرداخت‌های مالی به کار گرفته شده است، ایده و هدف اولیه اتر (ETH)، مهیا کردن شرایطی برای انجام قراردادهای هوشمند روی پلتفرم اتریوم بود.
توکن اوراق بهادار (security token)
توکن‌های اوراق بهادار امکان کسب سود از مالکیت یا نگهداری بلندمدت توکن را نیز برای مالک توکن فراهم می‌کنند. این توکن‌ها اغلب برای سرمایه‌گذاری و کسب درآمد استفاده می‌شوند و خریداران توکن‌های اوراق بهادار، به امید افزایش قیمت یا کسب سود و منفعت مالی مشخصی، آنها را جمع‌آوری می‌کنند.
توکن‌های اوراق بهادار نمایانگر حقوق قانونی ویژه‌ای از جمله سود مالکیت، بدهی، سهمی از توزیع دارایی خاص، اوراق قرضه، سهام، مجوز دریافت دارایی و سایر امتیازهای حقوقی هستند. این توکن‌ها در بسیاری از کشورها، از جمله ایالات متحده، تحت قوانین رسمی اوراق بهادار قرار می‌گیرند.
توکن دارایی (asset token)
همان‌طور که از اسم آن مشخص است، توکن دارایی نمایانگر دارایی قابل‌بازیابی خاصی، مانند فلزات گرانبها یا پول قانونی یک کشور است. دارنده این توکن دیجیتال هرگونه حقوق مربوط به مالکیت دارایی مذکور را در اختیار خواهد داشت. توکن‌های دارایی در برخی موارد با توکن‌های اوراق بهادار هم‌پوشانی دارند.
توکن سهام (equity token)
توکن سهام را می‌توان به‌عنوان بخشی از سهام شرکت یا نهادی خاص خریدوفروش کرد و دارنده آن، مانند بازار سهام سنتی، به میزان سهام خریداری‌شده، مالک درصدی از شرکت یا نهاد عرضه‌کننده سهام است.
البته، عرضه سهام به‌شکل توکن در رویدادهایی مانند عرضه اولیه کوین (ICO) به‌علت برخی مشکلات حقوقی و قانونی در کشورهای مختلف، چندان رایج نیست.
توکن نظارتی (governance token)
پروتکل‌های غیرمتمرکز روز‌به‌روز با پیشرفت و گسترش بیشتری همراه هستند و برای ادامه روند تصمیم‌گیری غیرمتمرکز، مشارکت اعضای فعال در فرآیند تصمیم‌گیری شبکه حیاتی است.
توکن‌های نظارتی به مالکین خود اجازه می‌دهند تا در مدیریت یک سیستم غیرمتمرکز همکاری و بحث کنند یا در صورت لزوم، رأی بدهند. به عبارت بهتر، توکن‌های نظارتی نیرومحرکه‌ی سیستم‌های رأی‌گیری مبتنی بر بلاک چین هستند که به افراد اجازه می‌دهند تا موافقت یا مخالفت خود را نسبت به تغییرات پیشنهادی ابراز کنند.
نحوه مالکیت توکن
برای مالکیت هرگونه توکن دیجیتال، باید ابتدا حساب کاربری مشخصی روی پلتفرم توکن مربوطه داشته باشید که در واقع، همان آدرس کیف پول دیجیتال شما خواهد بود. به جز خرید و فروش و سرمایه‌گذاری در بازارهای توکن مورد نظر خود، روش‌های مختلف دیگری نیز برای دریافت توکن دیجیتال وجود دارد.
می‌توانید در عرضه‌های اولیه کوین (ICO) شرکت کنید که درواقع پیش‌فروش توکن‌های پروژه‌ای خاص با هزینه‌ای کمتر است. علاوه بر این، گاهی برخی از استارتاپ‌ها، شبکه‌ها و پروژه‌ها به منظور تبلیغات و جذب کاربر بیشتر، رویدادهایی تحت عنوان ایردراپ راه‌اندازی می‌کنند و بخشی از توکن‌های پروژه را به صورت رایگان بین کاربرانی که واجد صلاحیت خاصی باشند، توزیع می‌کنند.
همچنین، در برخی قراردادهای هوشمند که روی پلتفرم‌هایی ویژه‌ای تعبیه شده‌اند، می‌توانید برای انجام وظایفی خاص یا سرمایه‌گذاری بلندمدت و وفاداری به پلتفرم مذکور، به‌عنوان پاداش توکن دریافت کنید.
یکی دیگر از روش‌های کسب توکن، شرکت در برخی برنامه‌های سرمایه‌گذاری خاص، مانند روش کِشت سود (yield farming)، است که اخیراً در حوزه امور مالی غیرمتمرکز (decentralized finance) یا به‌اختصار دیفای (defi) به شهرت بسیاری دست یافته است.
سخن پایانی
توکن دیجیتال هر دارایی دیجیتال قابل‌معامله‌ای است که ارزشمندیِ آن، تعیین و تضمین شده است. در فضای بلاک چین، توکن دیجیتال می‌تواند ارز و واسطه مبادلات، اوراق بهادار، کالا، اموال، حقوق و مزایا یا هر ارزش دیگری باشد.
توکن‌ها را می‌توان به انواع مختلفی تقسیم کرد؛ اما فارغ از این تقسیم‌بندی‌ها، بها، میزان کاربرد و اشتیاق سرمایه‌گذاران به هر توکن، وابسته به سودی است که برای دارنده خود فراهم می‌کند و همچنین نقشی که در پیش‌برد اهداف پروژه و پلتفرم زیربنایی خود دارد.
در فضای بلاک چین، توکن‌ها یکی از اصلی‌ترین راهکارهای گسترش دنیایی توکنیزه‌شده، مبتنی بر دفتر کل توزیع‌شده و غیرمتمرکز بلاک چین هستند.
